Neurofeedback

1. Co to jest neurofeedback i w jakim celu się go stosuje.

Neurofeedback jest metodą pozwalająca na pomiar częstotliwości oraz amplitud fal mózgowych. Dokonuje się ich za pośrednictwem niewielkich elektrod przymocowanych do głowy dzięki paście przewodzącej. Elektrody mają za zadanie rejestrować aktywność elektryczną neuronów, która to jest widoczna na obrazie EEG (graficzny zapis natężenia elektrycznego fal mózgowych). Taki zapis nazywany bywa surowym i przedstawia morfologię czyli kształt fal, amplitudę (peak) wysokość fali od szczytu i częstotliwość czyli ilość fal na sekundę. Określone wzorce zapisu będą odpowiadały odmiennym stanom psychicznym: dlatego zanotujemy inny zapis podczas snu, inny podczas odpoczynku, a jeszcze inny podczas koncentracji na trudnym zadaniu. Jego zastosowanie jest o tyle interesujące ponieważ pozwala określić aktywność fal mózgowych bezinwazyjnie, co więcej regularne treningi neurofeedback pozwalają bezinwazyjnie usprawniać elektryczną aktywność mózgu, co za tym idzie wpływać na komfort życia codziennego.

Swoją podstawę terapia opiera na plastyczności mózgu- naturalna zdolność komórek nerwowych mózgu do zmiany swojej funkcjonalności. Cel terapii może być dwojaki:

a. normalizacja- czyli niwelowanie objawów dokuczliwych za pomocą zmiany wzorców fal (np. ADHD, ADD, depresja, lęki)

b. optymalizacja sprawności- czyli warunkowanie fal mózgowych w sposób umożliwiający osiąganie jeszcze lepszych wyników np. w sporcie, w pracy, w szkole.

2. Rodzaje fal mózgowych.

a. Fale delta- fale o najniższej częstotliwości 0,5-3 Hz to fale dominujące u niemowląt oraz osób dorosłych podczas czwartej fazy snu. Obserwujemy je również u niemowląt w czasie czuwania, dzieci mających problemy z koncentracją, osób dorosłych z uszkodzeniami mózgu oraz upośledzeniem. W prawidłowym funkcjonowaniu przestają być falami dominującymi w 6 miesiącu życia.

b. fale theta- to fale o częstotliwości 3-7 Hz (wg niektórych źródeł 4-7 Hz). Wiążą się one ze zdolnością kontroli reakcji na bodźce oraz przywoływaniu informacji z pamięci (również niejawnej). Fale dominują u dzieci od 6 miesiąca życia mniej więcej do początku wieku szkolnego (6-7 lat). U osób dorosłych fale wiążą się z sennością, „wyłączeniem” podczas rozmowy czy zamyśleniem lub tzw. błądzeniem myślami. Charakterystyczne fale występują też w stanie hipnagogii (ostatnia faza przed zapadnięciem w sen), wizualizacji, psychoterapeuci wykorzystują ten stan aby przywołać u klienta ukryte wspomnienia.

c. fale alfa- ich częstotliwość waha się w granicach 8-12 Hz. Ich charakterystyką są równe symetryczne fale nasilające się podczas zamykania oczu. Nazywane bywają też stanem odpoczynku mózgu, gdyż dominują podczas relaksacji, swobodnych przepływów myślowych, medytacji. Uznano, że fale alfa odpowiadają za kreatywność i twórcze pracowanie nad problemem, ponieważ dominują w stanach kreatywnego rozmyślania nad problemem i szukania rozwiązań. Osoby zestresowane i poddawane licznym naciskom mają obniżoną amplitudę alfa.

Fale alfa dzielimy też wewnętrznie na niską alfę 8-10 Hz – ta odpowiada za stan medytacji, relaksacji i odpływania myślami. Wysoka alfa 11-12 Hz (czasem 13Hz) zaś odpowiada za stan wysokiej świadomości otoczenia, fizyczny i psychiczny spokój będący gotowością do podjęcia działania.

d. fale beta- powyżej 12 Hz. Także te fale dzielimy wewnętrznie ze względu na częstotliwość. Fale 13-15 to tzw SMR czyli fale sensomotoryczne, których natężenie odpowiada za stan spokoju i skupienia z jednoczesną gotowością do działania. To stan, w którym jesteśmy świadomi i skłonni do aktywności jednakże nie napinamy mięśni. To bardzo ważna fala dla osób, u których cenne jest skupienie poprzedzające działanie np. sportowcy w sztukach walki potrzebują mocno skoncentrować się na przeciwniku tak by wiedzieć gdzie uderzyć. Falę tę trenujemy także u dzieci dotkniętych nadpobudliwością psychoruchową. Kolejną falą jest niska beta- 16-20 Hz odnosi się ona do rozwiązywania problemów. Fale tej częstotliwości zaobserwujemy u osób intensywnie skupionych i szukających rozwiązania jakiegoś zadania. Beta wysoka- ta o częstotliwości powyżej 20 Hz wiąże się z silnym pobudzeniem emocjonalnym, podnieceniem, gwałtowną radością, silnym nieoczekiwanym doświadczeniem. Długotrwały stan wysokiej bety może prowadzić do wzmożonego lęku, ruminacji, stałego napięcia mięśniowego.

e. fale gamma- powyżej 30 Hz mogą pojawiać się podczas iglic (wyładowania padaczkowe).

Do kogo skierowane są treningi neurofeedback

Początki neurofeedbacku sięgają lat 60 ubiegłego stulecia. Pierwsze użycia tej metody miały miejsce w NASA i skierowane były do pilotów oraz astronautów. W miarę rozwoju neuronauki oraz neuropsychologii jako dziedziny naukowej znaleziono wiele innych zastosowań terapii EEG. W obecnej chwili skierowana jest ona zarówno do dzieci jak i dorosłych, pomaga osobom cierpiącym na szereg schorzeń psychicznych, psychiatrycznych i neurologicznych ale też optymalizuje jak dotąd sprawnie funkcjonujący organizm.

U dzieci EEG- neurofeedback zastosowanie znajdzie przede wszystkim w:

• nadpobudliwości psychoruchowej- ADHD,

• zaburzeniach koncentracji uwagi- ADD,

• dysleksji, dysgrafii, dysortografii, dyskalkulii,

• zaburzeniach koncentracji,

• zaburzeniach lękowych,

• zaburzeniach uwagi i pamięci,

• agresji,

• moczeniu nocnym,

• nieadekwatnym rozwoju emocjonalnym,

Podobnie u dorosłych:

• zaburzenia lękowe,

• zaburzenia emocjonalne,

• zaburzenia koncentracji uwagi,

• zaburzenia związane z pamięcią,

• bezsenność lub nadmierna senność

• zaburzenia odżywiania- anoreksja, bulimia,

• uzależnienia w tym behawioralne,

• depresja lub obniżenie nastroju,

• migreny i przewlekłe bóle głowy,

• bóle psychosomatyczne,

• przewlekły stres utrudniający codzienne funkcjonowanie,

• wypalenie zawodowe,

• stan ciągłego zmęczenia i apatii,

• napady paniki

• fobie

• zaburzenia funkcjonowania społecznego

• zbytnia nerwowość

• natręctwa

• zaburzenia obsesyjno- kompulsywne,

• uporczywe myśli,

Terapię stosuje się również w urazach mózgowo- czaszkowych, udarach, tętniakach (rehabilitacja). Doskonale sprawdza się także dla osób które na co dzień pracują w warunkach stresu, potrzebują pracować bardziej wydajnie, bądź wyciszyć się czy zrelaksować.

Treningi bardzo pomagają także:

• uczniom przed maturą, ważnymi egzaminami, sesją,

• sportowcom przed zawodami,

• osobom regularnie trenującym,

• osobom, które na co dzień występują publicznie- aktorom, politykom, mówcom,

• menadżerom, kadrze zarządzającej bądź kierownikom,

• pracownikom obsługi klienta (narażenie na wiele bodźców w krótkim czasie),

• policjantom, służbom mundurowym.

Treningi neurofeedback polecane są wszystkim, tym którzy chcą poprawić codzienne funkcjonowanie lub podnieść wydajność swojego mózgu.

Efekty terapii biofeedback:

• poprawa zapamiętywania, szybszy proces uczenia się, łatwiejsze kojarzenie, większa kreatywność w działaniu i podczas uczenia się, wzrost motywacji do nauki,
• koncentracja uwagi, szybsze przyswajanie materiału i rozwiązywanie zadań,
• dłuższe utrzymywanie uwagi na zadaniu, w przypadku dzieci zmniejszenie częstotliwości opuszczania szkolnych ławek, zmniejszenie częstotliwości poszukiwania dodatkowych bodźców,
• wzrost poziomu myślenia arytmetycznego, szybsze rozwiązywanie zadań logicznych,
• zdolność do wyrażania swoich myśli i uczuć, poprawa zdolności myślenia abstrakcyjnego,
• zwiększenie odporności na stres i redukcja jego negatywnych skutków,
• wyciszenie, niwelowanie bezsenności oraz natrętnych myśli (ruminacji) występujących przed zaśnięciem i w ciągu dnia,
• zmniejszenie nasilenia i częstotliwości występowania zjawiska wypalenia zawodowego,
• redukcja doświadczania negatywnych emocji, mniejsza eskalacja agresji, złości, napadów lęku, paniki, przyśpieszonego oddechu i bicia serca,
• złagodzenie objawów chorób psychosomatycznych lub zmniejszenie częstotliwości ich występowania,
• poprawa jakości codziennego funkcjonowania większa pewność siebie, odwaga, szybsze uczenie się, większy poziom motywacji do podejmowania nowych działań, mniejszy lęk przed wystąpienia publicznymi, może pojawić się wzrost poczucia własnej wartości, sprawczości i kompetencji,
• poprawa funkcjonowania w życiu zawodowym.

autor:  Agata Lichota